Je hebt vast weleens van slaapziekte gehoord of je hebt er zelf last van. Iedereen heeft zo nu en dan last van slecht slapen of wakker blijven, maar wanneer het een ziekte is, kan dit flinke gevolgen hebben. Gelukkig zijn er een aantal manieren die kunnen helpen bij het verminderen van deze ziekte.
Alvorens we daarop ingaan, geven we onderstaand allereerst antwoord op de volgende vraag: wat is slaapziekte? Vervolgens beschrijven wij hoe de slaapziekte narcolepsie ontstaat, welke symptomen eraan gelinkt kunnen worden en tot slot welke actie je kunt ondernemen om beter te slapen wanneer je last hebt van deze ziekte.
De inhoud van dit artikel is gebaseerd op wetenschappelijke publicaties en is geschreven in samenwerking met medische specialisten / voedingsdeskundigen.
Inhoud van dit artikel met tips over slaapziekte
Wat verstaat men onder een slaapziekte?
Onder de term “slaapziekte” verstaat men meerdere ziekten. Het kan daarbij om narcolepsie gaan; een ziekte waarbij je slaap / waakritme verstoord is geraakt. Slaapziekte kan echter alsmede om trypanosomiase gaan. Dit betreft een infectie die door een parasiet wordt veroorzaakt. Aangezien het laatste vrijwel niet voorkomt in België, gaan we het in dit artikel over de slaapstoornis narcolepsie hebben.
Narcolepsie is een chronische ziekte die voorkomt bij ongeveer 1 op de 2.000 mensen. Het is een ziekte die het zenuwstelsel van de mens aantast. Het kan zich op verschillende manieren uiten, maar meestal uiten de eerste symptomen zich pas bij mensen tussen de 10 en 25 jaar. Sommige mensen voelen zich plotseling heel moe en slaperig, terwijl anderen een zogenoemde “slaapaanval” ervaren, waarbij zij vrijwel direct in slaap vallen – ongeacht de situatie. Daarbij komt ook kijken dat veel mensen met narcolepsie slecht kunnen slapen gaandeweg de nacht.
Binnen de term narcolepsie zijn er twee typen die je van elkaar kan onderscheiden.
Type 1 komt het meeste voor. Dit is narcolepsie met het symptoom “kataplexie”. Kataplexie houdt in dat je plotseling de kracht in je spieren verliest. Mensen met dit type hebben daarom ook regelmatig last van slaapaanvallen en kunnen zonder vooraankondiging neervallen, omdat hun spierspanning het op dat moment volledig begeeft. Dit wordt veroorzaakt door een tekort aan orexine (ook wel “hypocretine” genoemd), een hormoon dat in de hypothalamus (onderdeel van je hersenen) wordt geproduceerd.
Type 2 is minder bekend. Dit is narcolepsie zonder kataplexie. Mensen met dit type hebben weinig tot geen last van slaapaanvallen en hebben vaak een normaal orexine-niveau in hun lichaam.
De slaapziekte narcolepsie: Hoe ontstaat het?
Het is nog onduidelijk op welke manier narcolepsie precies ontstaat, maar er zijn een aantal bevestigde aanwijzingen waar momenteel meer onderzoek naar gedaan wordt.
Het is inmiddels bekend dat narcolepsie over het algemeen in verband staat met een tekort aan de stof orexine (hypocretine). Dit hormoon gaat over het slaap / waakritme van de mens. Een team van onderzoekers uit Zwitserland hebben inmiddels ontdekt dat mensen met narcolepsie antistoffen aanmaken tegen de stof “trib 2”.
Deze stof (trib 2) draagt bij aan de aanmaak van orexine. De antistoffen in het lichaam van de patiënt vallen trib 2 aan, waardoor er een tekort aan orexine ontstaat. Veel mensen met type 1 narcolepsie hebben dan ook een tekort aan orexine, maar er bestaan eveneens mensen met narcolepsie die daar geen tekort aan hebben.
Dat brengt ons bij de tweede mogelijkheid waarop narcolepsie kan ontstaan. Deze slaapziekte kan namelijk alsmede spontaan ontstaan door een andere factor. Zo kan langdurige en ernstige stress ervoor zorgen dat je lichaam narcolepsie ontwikkelt, maar het kan tevens ontstaan door infecties, drastische veranderingen in het slaappatroon en mogelijk zelfs hormonale veranderingen, zoals in de pubertijd en de menopauze. Deze theoriën moeten echter verder onderzocht worden voordat zij kunnen worden bevestigd.
Slaapziekte symptomen die vaak voorkomen
Er zijn verschillende slaapziekte symptomen waaraan je narcolepsie kan herkennen. Ze variëren in ernstigheid en hoeven niet allemaal aanwezig te zijn om de diagnose narcolepsie te krijgen.
Overmatige slaperigheid (EDS). Dit is wellicht het meest identificerende symptoom van narcolepsie. Je voelt je plotseling zo moe dat je ter plekke wel zou willen slapen. Dit is voor veel mensen erg onhandig, omdat het tot problemen met hun werk of studie kan leiden.
Kataplexie. Dit is ook een van de meest identificerende symptomen. Zoals hierboven beschreven staat, verliest men plotseling de kracht in de spieren, waardoor je zomaar kan neervallen.
Slaapverlamming. Hoewel iedereen weleens last kan krijgen van slaapverlamming, hebben mensen met narcolepsie daar vaker last van. Slaapverlamming ontstaat wanneer je lichaam zich in de slaapstand bevindt en je jouw spieren niet kan bewegen, maar wel bij bewustzijn bent en soms ook je ogen kan openen. Veel mensen ervaren daarbij ook hallucinaties.
Overmatige REM-slaap. De REM-slaap is een fase waarbij je hersens erg actief zijn gedurende jouw slaap. Dit is alsmede de fase waarin je het meeste droomt. Veel mensen komen pas in de REM-fase terecht wanneer zij zo’n 90 minuten slapen. Mensen met een slaapziekte kunnen echter al na 15 minuten in deze fase terechtkomen.
Slechte nachtrust. Hoewel mensen met narcolepsie overdag vaak erg vermoeid zijn, komt het redelijk vaak voor dat zij ‘s nachts slecht in slaap kunnen komen, of juist onrustig slapen en vaak wakker worden gedurende de nacht.
Automatische gedragingen. Als narcolepsie en kataplexie samen voorkomen bij iemand, dan kan het gebeuren dat zij in slaap vallen tijdens een bepaalde activiteit (rijden, eten, schrijven, enzovoort). In deze gevallen zal het lichaam nog een aantal minuten doorgaan met deze activiteiten, ook al is de persoon in kwestie al in slaap gevallen. Dit zijn automatische gedragingen.
Hoe vindt de behandeling van slaapziekte plaats?
Narcolepsie is relatief lastig om te diagnosticeren, omdat veel symptomen overeenkomen met andere aandoeningen, zoals depressie, angststoornissen, of gewoon slecht kunnen slapen. Narcolepsie is een chronische slaapziekte, waardoor het nooit volledig opgelost kan worden.
Als er echter wel narcolepsie als slaapziekte wordt vastgesteld, dan zijn er meerdere behandelingen die gebruikt worden om de symptomen van deze ziekte te verlichten. Onderstaand gaan wij nader in op een aantal veelgebruikte behandelingen door medische specialisten.
Medicatie
Stimulanten. Stoffen zoals methylfenidaat (in Ritalin), armodafinil en modafinil kunnen ingezet worden om het zenuwstelsel te stimuleren. Deze stoffen verbeteren de waakstand en verhogen de alertheid van een persoon, waardoor slaapaanvallen voorkomen kunnen worden bij deze slaapziekte.
Antidepressiva. Verschillende antidepressiva verhogen de concentratie van serotonine in de hersenen. Dit wordt gebruikt om kataplexie tegen te gaan en de hoeveelheid aanvallen te verminderen.
Gammahydroxyboterzuur. Het is een mondvol, maar gammahydroxyboterzuur, of xyrem, wordt gebruikt om de slaapkwaliteit gedurende de nacht te verbeteren. Tegelijkertijd helpt het om de kataplexie tegen te gaan en kan het zorgen voor minder vermoeidheid gedurende de dag.
Andere behandelingen die toegepast worden
Opname in een expertisecentrum. Aangezien het nog onduidelijk is waarom en hoe de ziekte narcolepsie ontstaat, kan je er als patiënt eveneens voor kiezen om opgenomen te worden in een expertisecentrum. Hier worden er een aantal onderzoeken gedaan naar je symptomen, gedragingen en slaap. Je overnacht daar dan ook eenmalig, zodat je slaappatroon gedurende je verblijf onderzocht kan worden.
Cognitieve gedragstherapie. Er bestaan speciale behandelingen met cognitieve gedragstherapie (CGT) voor narcolepsie. Deze behandelingen zorgen ervoor dat je, als patiënt, meer controle krijgt over je symptomen en beter kan aanvoelen wanneer en waardoor deze ontstaan. CGT zorgt er onder andere voor dat je meer controle hebt over de slaapverlamming en hallucinaties, je kataplexie aanvallen kan verminderen door stimulus controles en beter kan slapen. Daarnaast behandelt CGT de bijkomende symptomen van depressie, stress en angststoornissen.
6 tips over een slaapziekte verminderen
Aangezien er momenteel nog vrij weinig bekend is over de oorzaken van de slaapziekte narcolepsie en de mogelijke behandelingen daarbij, is het lastig om in te schatten wat men zelf kan doen om de symptomen van deze slaapziekte te verminderen.
Er zijn desalniettemin een aantal tips die door professionals worden aangeraden en waarvan bekend is dat deze positieve effecten hebben op het slaapritme. Deze kan je gebruiken om de slaapziekte verminderen.
Neem echter altijd contact op met een medisch specialist wanneer je denkt dat je de slaapziekte narcolepsie hebt en overleg met hen welke stappen je het beste kunt nemen.
1. Ondersteuning dankzij L-carnitine supplementen
In een wetenschappelijk onderzoek met een placebo én een supplement met L-carnitine, kwam als resultaat eruit dat deze stof een positief effect op de vermoeidheid had die de proefpersonen overdag ervoeren. Als je van deze stof supplementen neemt, dan kan je de behoefte om overdag te slapen mogelijk verminderen.
2. Strategisch slapen: Wat wordt daarmee bedoeld?
Hoewel dutjes doen wordt afgeraden bij een slechte nachtrust, wordt het juist aangeraden voor mensen met narcolepsie. Door strategisch dutjes in te plannen gedurende de dag, verminder je de vermoeidheid op andere momenten. Het wordt hierbij aangeraden om 2 – 3 dutjes per dag te doen van maximaal 20 minuten, zodat je niet ‘s nachts juist meer last van je slaapziekte hebt.
3. Temperatuur aanpassen
Het is gebleken dat mensen met narcolepsie vaker een hogere temperatuur hebben bij hun vingers, handen, voeten en tenen in verhouding met hun buik en rug. Door je lichaamstemperatuur aan te passen, kan je ervoor zorgen dat je jezelf alerter gedurende de dag voelt. Dit kan je doen door je handen en voeten koeler te houden, met bijvoorbeeld een ventilator. Daarnaast helpt het om juist warme maaltijden overdag te eten, omdat deze ook de alertheid verhogen.
4. Je slaapomgeving verbeteren
Zoals vaak al wordt benoemd bij mensen met slaapproblemen, is het hebben van een goede slaapomgeving essentieel om je slaapziekte te verbeteren. Denk daarbij aan het hebben van een koele slaapkamer met een goede verduistering om licht buiten te houden. Tevens is het belangrijk om in een kamer te slapen waarin je zo min mogelijk last van geluiden hebt. Daarmee pas je niet de vermoeidheid symptomen overdag aan, maar kan je wel de kwaliteit van je nachtrust verbeteren, waardoor je jezelf overdag minder vermoeid voelt.
5. Eten en drinken
Ook al is narcolepsie een chronische slaapziekte; voedsel en dranken hebben toch invloed op je nachtrust. Daarom is het zaak om daar rekening mee te houden als je snel je nachtrust wilt verbeteren. Zware maaltijden, tabak, alcohol en cafeïne kunnen het beste vermeden worden. Je hoeft ze niet helemaal uit je dieet te verwijderen, zolang je minstens een aantal uur voor het slapengaan geen van deze stoffen meer consumeert dan wel gebruikt. Op die manier kan je jouw nachtrust verbeteren zodat je minder last hebt van vermoeidheid overdag.
6. Aangepaste werktijden kunnen helpen
Aangezien narcolepsie zo onvoorspelbaar is, is het voor veel mensen lastig om te werken en studeren. Dit levert veel stress op waardoor de symptomen in sommige gevallen kunnen verergeren. Met behulp van een arts of een begripvolle baas, kan je een regeling treffen om op aangepaste werktijden te mogen werken. Hoewel dit geen invloed heeft op je slaapziekte, kan dit wel voorkomen dat je sociale en financiële problemen oploopt.
Korte samenvatting over slaapziektes verminderen
Narcolepsie is een chronische slaapziekte, waarbij een persoon zich erg vermoeid voelt en soms ook plotseling in slaap valt – ongeacht de situatie waarin hij of zij zich verkeerd. Er zijn twee typen binnen deze slaapziekte: narcolepsie met kataplexie, een aandoening waarbij je plotseling de kracht in je spieren verliest, en narcolepsie zonder kataplexie.
Deze slaapziekte wordt door professionals vaak behandeld met medicijnen, waaronder stimulanten en antidepressiva geschaard kunnen worden. Daarnaast kan je je volledig laten onderzoeken in een speciaal centrum waardoor je meer te weten komt over jouw persoonlijke symptomen, probleempunten en mogelijke behandelingen.
Je kan echter zelf ook narcolepsie behandelen door middel van een aantal tips die door professionals worden aangeraden. Denk hierbij aan het nemen van L-carnitine supplementen, het inplannen van dutjes, je slaapomgeving verbeteren en het nemen van cognitieve gedragstherapie.
Als je vermoedt dat je last hebt van narcolepsie, dan is het verstandig om contact op te nemen met jouw huisarts. Diegene kan jou dan gericht adviseren en eventueel van hulpmiddelen voorzien.
David van Gaalen
Ray Sabee
